1960-იან წლებში და 1970-იანი წლების დასაწყისში ქართული თეორიის წარმომადგენელმა და კარტოგრაფმა ალექსანდრე ასლანიკაშვილმა შექმნა მეტაკარტოგრაფიის კონცეფცია, რომელიც რუკების დამზადებას ტექნიკური ხელოვნებისგან თეორიულ მეცნიერებად აქცევს. მან გამოავლინა წინააღმდეგობები “მარტივად რუკების შექმნას” და იმ ღრმა სამეცნიერო პრინციპებს შორის, რომლებიც განსაზღვრავს, თუ როგორ ხდება სივრცის გამოჩენა. თუ კასინიმ გვასწავლა, როგორ ვზომოთ მსოფლიო, მეტაკარტოგრაფია გვასწავლის, როგორ რუკები წყვეტს, რა არის მსოფლიო.
თეორიის გამოდევნა თანაკიდურად მომხდარ დროს, როდესაც ფრანგი თეორიკოსები, როგორებიც იყვნენ ფუკო, გადადიოდნენ ყურადღებას სიმართლისგან იმაზე, თუ როგორ არის გააზრებული ცოდნა, ალბათ, არა შემთხვევითია. ასლანიკაშვილი იკითხავდა, ვინ განსაზღვრავს სივრცეს, რა წესებით და რა მიზნებისთვის. თუ რუკები იდეებია და არა მხოლოდ ხელსაწყოები, მაშინ ისინი ფორმირებულებენ აღქმას, ძალაუფლებას, იდენტობას და ცოდნას, და ისინი ასევე გვხვდებიან მათი დროის პროდუქტებად, ისე რომ არ არიან ატემპორალური რეალობის გამოსახულება.
მიუხედავად იმისა, რომ ეს ფრაზა დღეს ბევრჯერ გამოიყენება, მეტაკარტოგრაფია ძირითადად ფორმულირებს “რუკა არ არის ტერიტორია” კონცეფციას, მაგრამ მეტავამით, რომ ეს ეხება თვით კარტოგრაფიას და ახდენს მის თეორიულ გააზრებას, tratando რუკებს როგორც რეალური სივრცის მოდელებს, მაგიდა დახვეწილი და სრულყოფილი წარმოდგენების ნაცვლად. კარტოგრაფია იგნორირებდა ღრმა ფილოსოფიურ კითხვებს, რაც არის სივრცე და როგორ ვგრძნობთ მას.
ასლანიკაშვილი აზიარებს კარტოგრაფიას სამ დონედ, ან სტრატებად: ინტერვენციის სტრატი მოიცავს რეალურ სივრცესა და ფენომენებს; ობიექტის სტრატი შერჩევს რეალურ რუკებს (როგორც კომუნიკაციას, მოდელებს ან რეალობის კრიტიკას); და მეტასტრატუმი წარმოადგენს რუკების ენის, რომელიც ასლანიკაშვილი თვლის როგორც კარტოგრაფიის ნამდვილ თეორიულ საგნად, გამოხატული იდეალური რუკის ცნებას.
რა იყო წინასწარ განჭვრეტილი ქართული თეორიის წარმომადგენლისთვის, ეს არის ციფრული რუკების სამყაროს წარმომავლობა, სადაც რუკები აღარ არის სტატიკური გამოსახულებები, არამედ ურთიერთქმედების სისტემები, რომლებიც განსაზღვრავენ, რა არის მნიშვნელოვანი (რა არის საძიებელი, რა არის ხილული და რა იგნორირებულია). ტექნოლოგიები, როგორიცაა GPS, GIS და ალგორითმული რუკები ასახავენ რეალობას და აქტიურად სტრუქტურირებენ მას. მეტაკარტოგრაფია ახსნის, რატომ ხდება ეს კონცეფციურ დონეზე, დეკადებით ადრე, სანამ ტექნოლოგია არსებობდა.
წყაროები
1 - Semiotics from Maps to the Digital Earth: Problems and Challenges
2 - Metacartography of A. Aslanikashvili and Relational Cartography